Ülkemiz sınırları dahilinde Ar-Ge temelli iş fikri ve proje önerilerine yönelik sunulan hibe ve destek programlarına olan başvuru sayıları az. Bu durumun elbette bir çok sebebi var ancak bence bunların en başında, bahsi geçen fonlar ve ilgili süreçlere ilişkin kavramların yeterince tanınmaması ve bu konuda yaşanan kavram karmaşası gelmektedir.
Hal böyle olunca, Ar-Ge çalışması yapmak isteyenler için kısa-orta-uzun vadede karşılaşabilecekleri olası kavramları bir araya getirmek ve bunlara anlamlı karşılıklar bulmak amacıyla bir sözlük oluşturmaya başladım. Sabancı Üniversitesi SUCool’dan çalışma arkadaşım sevgili Naci Kahraman'ın da desteğiyle, aşağıda göreceğiniz liste ortaya çıktı.
Keyifle okuyun bol bol faydalanın :)
4691 sayılı yasa: 2001 yılında yayınlanan ve Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin (Teknopark) kuruluşu, düzenlenmesi ve yönetilmesine ilişkin hükümleri içeren yasa. Teknoparklarda bulunan şirketlerin faydalanabilecekleri tüm teşvik, indirim ve avantajlar 4691 sayılı yasa ile belirlenmiştir.
5746 sayılı yasa: Ar-Ge kanunu olarak da bilinir. TÜBİTAK, KOSGEB vb kurumlar tarafından verilen hibeler ile Ar-Ge faaliyetlerinde bulunan kişi ve kurumlara yönelik olarak devlet nezdinde sunulan teşvik, indirim, avantaj ve uygulamalar bu yasa ile belirlenmiştir.
Adam-Ay Oranı: Girişimci veya işletme tarafından sunulan proje önerisinde yer alan faaliyetlerin gerçekleştirilmesi sürecince, proje ekibindeki personellerin mesailerini hangi oranda projeye ayıracaklarını göstermek amacıyla kullanılan oran. Örneğin bir kişi, mevcut mesaisinin %20'sini ilgili projede harcayacak ise ilgili kişinin adam/ay oranı 0,2 olur. Teknik olarak bir personel için ön görülebilecek maksimum adam/ay oranı 1'dir.
ARDEB: Açık adı “Araştırma Destek Programları Başkanlığı” olan bu birim TÜBİTAK nezdinde, yürütücülüğünü akademisyenlerin yaptığı projelere ilişkin başvuru, düzenleme, değerlendirme, yürütme ve izleme faaliyetlerini koordine eder. Şayet bir akademisyen, Ar-Ge temelli projesi için TÜBİTAK’tan fon almak isterse, ARBEB nezdindeki programlara başvuru yapmak zorundadır .
Ar-Ge Merkezi: En az 30 Ar-Ge personeli çalıştıran ve esas amacı yüksek teknoloji düzeyine sahip ürün / sistem / teknoloji geliştirmek olan kurumlar bünyesinde kurulan ve Ar-Ge çalışmalarının sürekliliğinin sağlanması amacıyla çeşitli teşviklerin uygulandığı yapılardır. Eylül 2015 itibariyle Türkiye’de 200 adet Ar-Ge Merkezi vardır.
Ayni Destek: Bir proje süresince, çeşitli faaliyetlerin yerine getirilmesi veya dinamizm sağlanması amacıyla girişimci veya kişilere sunulan maddi olmayan desteklerdir. Örneğin mentörlük desteği gibi.
BİGG: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nezdinde yürütülen Teknogirişim Sermaye Destek Programı ile TÜBİTAK nezdinde yürütülen 1512 Aşamalı Girişimcilik Destek Programlarının 2015 yılı itibariyle birleştirilmesi neticesinde ortaya çıkarılan yeni girişim programının adı. “Bireysel Genç Girişimci” programı olarak da bilinen BİGG, TÜBİTAK nezdinde 1512-Teknogirişim Sermaye Destek Programı adıyla yürütülmektedir. Teknoloji tabanlı iş fikri sahibi genç girişimciler, bundan böyle BİGG programına başvuru yapacaklardır. 150.000 TL’ye kadar hibe desteği veren BİGG’e ilk başvuruları, TÜBİTAK tarafından seçilen uygulayıcı kuruluşlar alır ve girişimcilere eğitimler vererek hazır olan projeleri TÜBİTAK’a iletir.
Bilimsel Danışman: Ar-Ge temelli projelere danışman sıfatıyla dahil olan ve hali hazırda üniversitelerde görev yapan akademisyenleri tanımlamak için kullanılan terim.
Çarpan Etkisi: Çoğunlukla Kalkınma Ajansı projelerinde bahsi geçer. Bir proje neticesinde elde edilecek ürün veya bilgi birikiminin, projenin gerçekleştiği veya projeden bağımsız diğer sektörlerde yaratabileceği katma değeri ifade eder. Çarpan Etkisi yüksek olan projenin destek alma şansı da yüksektir.
Çekirdek Sermaye (Seed Capital): Çekirdek (ya da tohum) sermaye bir girişimin ihtiyaç duyduğu ilk ve ufak çaplı yatırımdır. Genellikle girişimciler kendi birikimlerini ya da aile, akraba ve yakın çevresinden aldıklarını girişimlerini başlatmak için kullanırlar.
Çifte Mahsuplaştırma: TÜBİTAK veya KOSGEB Ar-Ge Destek Programları kapsamında proje gerçekleştiren işletmeler, 5746 sayılı yasa gereği hem proje süresince yaptıkları harcamaları hem de ilgili destek kurumuna beyan edilen harcama tutarının yarısını, sene sonundaki kurumlar vergisi tutarından düşebilirler. Bu uygulama Çifte Mahsuplaştırma adıyla bilinir. Bunu gerçekleştirebilmek için işletmenin muhasebe kayıtları tutulurken, 5746 sayılı yasaya uygun olarak Ar-Ge Muhasebesi adıyla ayrı bir muhasebe kaydının tanımlanması gerekir.
Döner Sermaye: Kamu kurum ve kuruluşlarında, kendi işleyişlerini sürdürebilmek için gereken mal ve hizmet tedariklerini karşılayabilmek amacıyla oluşturulmuş sermaye yapısıdır. Örneğin üniversiteden bir test hizmeti almak istediğinizde, üniversite bu hizmeti döner sermaye üzerinden faturalandırır ve ücreti tahsil eder.
Eş Finansman: Bir Ar-Ge projesinde, proje süresince ortaya çıkacak maliyetlerin hem proje sahibi hem de hibe fon sağlayıcısı kurum tarafından karşılanacağını belirten ifadedir. Eş Finansmanda taraflar maliyetleri eşit oranda karşılayabileceği gibi taraflardan biri maliyetlerin çoğunluk kısmını üstlenebilir. Örneğin TÜBİTAK’taki eş finansman uygulaması; %75 Devlet %25 İşletme şeklinde iken Kalkınma Ajanslarında bu oran %50–50’dir.
Exit (Çıkış): Bir girişimcinin veya ortaklarının hissedarı olduğu girişimden firması için en uygun zamanda çıkış yapmasına, yani girişimini satmasına “exit” denir. Girişimler için bu, girişimin stratejik alıcılara satılması ya da halka açılması olarak gerçekleşebilir.
Faydalı Model: Dünya çapında yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluşların sahiplerine koruma sağlayan bir sınai mülkiyet hakkıdır. Faydalı model belgesi patentle karşılaştırıldığında hem daha kısa zamanda hem de daha az bir masrafla alınabilmektedir.
Hızlandırıcı (Accelerator): Şirketini kurmuş start-uplar için profesyonel hizmetler sağlayan ve şirketin büyümesini ‘hızlandırmak’ için çalışan merkezlerdir. Hizmetlerin arasında stratejik danışmanlık, yönetim koçluğu, markalaşma, halkla ilişkiler, fon ve müşteri bulma sayılabilir.
Hibe: Bir projenin fikir aşamasından hedeflenen performans değerlerine uygun çıktılar elde edilmesine kadarki süreçte ortaya çıkan maliyetlerinin karşılanması amacıyla proje sahibine sağlanan geri ödemesiz destektir. Örneğin TÜBİTAK nezdindeki tüm destek programlarında proje sahiplerine hibe desteği sağlanır. KOSGEB’de ise proje sahiplerine hem hibe hem de kredi (geri ödemeli) desteği sunulmaktadır.
Hizmet Alımı: Proje kapsamında hayata geçirilmesi hedeflenen faaliyetlerin belli bir kısmının işletme / proje ekibi dışındaki kişi veya kuruluşlara taşere edilmesi işlemine verilen addır. Örneğin iOS uygulama geliştiren bir ekibin, kullanıcı ara yüz tasarım işlerini dışarıdaki bir kişi veya kuruluşa yaptırması, hizmet alımı olarak değerlendirilir.
Horizon 2020: Avrupa Birliği tarafından, daha evvel Çerçeve Programları adıyla yürütülen ve 2014 yılı itibariyle de tek bir çatı altında birleştirilen hibe destek programının genel adıdır. Bu programda, Avrupa Birliği’nin 2020 yılı hedeflerini gerçekleştirmek amacıyla bu hedeflere uygun olarak; temel, deneysel ve uygulamalı Ar-Ge çalışmaları ile pazara uyum, implementasyon, prototip üretim ve farkındalık yaratma amaçları güden proje önerileri desteklenmektedir.
İş Paketi: Proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetlerin ortak kapsam, amaç ve hedefler doğrultusunda gruplanarak bölümlendirilmesi neticesinde elde edilen ana faaliyetler bütünü. Örneğin “literatur araştırmaları, patent taraması, müşteri ve sektör incelemeleri, kavramsal tasarımların oluşturulması” faaliyetlerini içeren “Kavram Geliştirme” iş paketi. TÜBİTAK projelerinde en çok dikkat edilen hususların başında İş Paketleri gelmektedir.
İş Planı: Bir projenin; amacı, gerekçesi, hedefleri, çıktıları, uygulanacak faaliyet ve yöntemleri, süresi, beklenen ekonomik kazanımları ile yer alacak personeller ve gerekli olan bütçe kalemleri gibi detaylarının ifade edildiği yazılı döküman.
İşveren Maliyeti: Sigortalı olarak çalışan bir personelin, çalıştığı kuruma olan aylık toplam maliyetini ifade eder. Toplam maliyet = Brüt maaş + SGK İşveren Primi + SGK İşsizlik Sigortası Primi+İkramiye şeklinde formulize edilebilir.
Kalkınma Ajansı: Ülkemizde, şehir ve bölgeler arasındaki gelişmişlik farklarının azaltılması ve toplumsal kalkınmanın sağlanması amacıyla kişi ve kurumlara ait bölgesel yenilik faaliyetleri ve projelerin desteklenmesine yönelik hibe ve ayni destekler veren devlet kuruluşlarıdır. Hali hazırda 26 ayrı Kalkınma Ajansı bulunmaktadır.
KOBİ: “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler” kavramının kısaltılmış halidir. Yıllık çalışan sayısı 250’nin altında olan veya bir önceki yıla ait net satış hasılatı 40 Milyon TL’nin altında olan veya bir önceki mali döneme ait Bilanço toplamı 40 Milyon TL’nin altında olan işletmelere KOBİ denilmektedir.
Kontratlı Ar-Ge: Bir işletme ile bir akademisyen işbirliğinde teknopark bünyesinde gerçekleştirilen Ar-Ge projelerine verilen isim.
KOSGEB: Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı’nın kısaltılmış halidir. Girişimcilere ve KOBİ ölçeğindeki işletmelere yönelik hibe, kredi ve ayni desteklere sağlayan devlet kurumudur.
Kredi: Belirli bir faiz oranıyla, girişimci ve işletmelere sağlanan geri ödemeli destek kalemidir.
Kuluçka Merkezi (Incubation Center): 0–3 yaş arasındaki işletmelerin (Start-up) sağlıklı bir gelir modeli ile katma değeri yüksek ürün ve hizmetler geliştirebilir duruma gelmelerini sağlamak üzere çeşitli destek, muafiyet, teşvik ve kolaylıkların sağlandığı fiziki ortamlardır. Kuluçka Merkezlerinde start-up şirketleri için ücretsiz (veya cüzi kira bedellerine sahip) ofisler tahsis edilebilir, ücretsiz mentor ve danışmanlık destekleri verilebilir, yatırımcı-müşteri buluşmaları için platformlar oluşturulabilir veya farklı ticari bağlantılar kurmaları sağlanabilir. Ülkemizde çok sayıda kuluçka merkezi var olmakla birlikte en bilinenleri; ODTÜ Teknogirişim ve Halıcı Yazılımevi Kuluçka Merkezleri, İTÜ Çekirdek, TEB Girişim Evi, Koç Üniversitesi Kuluçka Merkezi’dir.
Mali Rapor: TÜBİTAK TEYDEB Projelerinde, proje süresince yapılan harcamaların ve bu harcamalara ilişkin gerekçelerin beyan edildiği rapor türüdür. TÜBİTAK yönetmeliği gereği proje sahipleri proje devam ettiği müddetçe her 6 ayda 1 mali rapor hazırlamak ve bunları sunmak zorundadır.
Melek Yatırımcı: (Angel Investor): Yüksek risk ve yüksek büyüme potansiyeli içeren yeni girişimlere sermaye yatırımı yapan, girişime başlangıç evresinde destek olan şahsi yatırımcılardır. Girişimden hisse almakla birlikte genelde ilgili oldukları alanlarda bireysel destek de sunarlar. Finansal sebepler dışında kişisel sebepler de melek yatırımcıların yatırım kararlarını etkiler. Melek yatırımcılar Exit’e (‘Exit’ başlığını inceleyin) kadar girişimin içinde kalmayı tercih edebilirler.
Marka Tescil: İşletmelerin isimlerini, ürünlerini ve hizmetlerini diğer şirketlerden farklı kılmak ve yasal olarak korumak amacıyla gerçekleştirdikleri tescil işlemidir.
Muafiyet: Bir takım faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, faaliyeti gerçekleştirecek kişi veya kurumların belirli yükümlülüklerden muaf tutulması işlemidir. Örneğin Teknoparklardaki işletmelere, teknopark bünyesinde gerçekleştirdikleri çalışmalarda yer alan personeller için sağlanan gelir vergisi muafiyeti.
Oransal Destek: TÜBİTAK TEYDEB Projelerinde, proje önerisinde yer alan bazı kalemlerin veya proje bütçesinin tamamının maksimum %40 oranı üzerinden destekleneceğini belirten ifade.
Ön Kuluçka Merkezi (Pre Incubation Center): Henüz şirketleşmemiş iş fikirlerinin geliştirilmesi ve olgunlaştırılması ile iş fikri sahibinin mali, teknik ve ekonomik konulardaki bilgi düzeyinin artırılması amacıyla girişimcilere çeşitli konularda eğitim, mentörlük ve danışmanlık desteğinin sağlandığı fiziki ortamlardır. Ön kuluçka merkezleri fikir aşamasında olan girişimlere şirketleşme öncesi, iş fikilerini test etmeleri için çalışma alanı, iş geliştirme, network (iş ağı) destekleri verir ve girişimcileri, ihtiyacı olan yatırımı almaya hazırlar. Ülkemizde çok sayıda kuluçka merkezi var olmakla birlikte en bilinenleri; Sabancı Üniversitesi SUCool — Pre Incubation Center ile ODTU Metutech-ATOM’dur.
Özgün Değer: İş fikrinin veya iş fikrinin hayata geçirilmesi sürecinde uygulanacak faaliyetlerin, muadil ürün, sistem, teknoloji veya yöntemlerden farklarını gösteren unsurlardır.
Patent: Buluş(link is external) sahibinin buluş konusu ürünü belirli bir süre üretme, kullanma, satma veya ithal etme hakkı olan belgedir. Buluşu yapılan neredeyse her şey patent koruması kapsamına dahildir. Buluşu yapılan bir ürün ya da sistemin bütün hakları patent sahibine ait olur ve ondan izinsiz kullanılamaz.
Risk Sermayedarları (Venture Capital — VC): Hayata geçtikten belli bir zaman sonra finansal desteğe ihtiyacı olan şirketlere yatırım yapan yatırım şirketlerine risk sermayedarları denir ve birden çok paydaştan oluşur. Girişimlere yatırım yapmadan önce belirli bir zamanı yatırım yapacakları fonu değişik kişi ve kuruluşlardan toplamakla geçirirler. Riski en aza indirebilmek için yatırımlarını farklı girişimlere dağıtırlar. Yine aynı sebeple değerlendirme ve karar süreleri uzundur. Profesyonel olarak bir fon yönettikleri ve fon sahiplerine verdikleri yatırım geri dönüş koşullarını sağlamak için yatırımlarından bekledikleri geri dönüş diğer yatırım türlerine oranla daha nettir. 3–7 yıl arasında yatırdıkları fonun geri dönüşlerini almayı ve fon paydaşlarının şartlarını yerine getirmiş bir şekilde yenisini oluşturmak üzere fonu kapatmayı planlar.
SANTEZ: Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nezdinde yürütülen ve tam adı “Sanayi Tezleri Ar-Ge Destekleme Programı” olan bir hibe programıdır. Bu programda, yürütücülüğünü üniversitelerde görevli akademisyenlerin yaptığı ve 1 işletmenin de ortak olarak katıldığı Ar-Ge temelli faaliyetler içeren proje önerileri desteklenmektedir.
Sarf Malzeme: Proje neticesinde ortaya çıkarılması hedeflenen çıktı veya çıktıların imalatı sürecinde gerekli olacak kablo, bağlantı elemanı, rulman vb malzemelerdir.
SME Instrument: Türkçe’ye KOBİ Aracı olarak çevrilebilecek olan ve Avrupa Birliği Horizon 2020 Programı kapsamında yürütülen bir destek programıdır. Bu programın en önemli özelliği, Avrupa Birliği KOBİ tanımına uygun işletmelerin tek başlarına başvuru yapabiliyor olmasıdır. SME Instrument kapsamında, bir Ar-Ge çalışması sonucu elde edilmiş ürünlerin Avrupa Birliği sınırları içerisinde ticarileştirilmesi ve pazara uyumlu hale getirilmesi için gereken tasarım ve ürün geliştirmelerin yapılmasına yönelik faaliyetleri içeren proje önerilerine %70 oranında hibe desteği verilmektedir.
Spin-Off: İşletmeye ait bir birimin veya bir ekibin işletmeden ayrılmasıyla ortaya çıkan şirket türü olarak tanımlanabildiği için üniversitede görevli akademisyenler tarafından kurulan şirketler de bu şekilde tanımlanmaktadır.
Start-up: Teknoloji tabanlı ürün, sistem veya hizmet geliştirmek amacıyla kurulmuş 0–3 yaş arasındaki girişimci işletmelere verilen isim. Türkçe’ye “Filiz Şirket” şeklinde tercüme edilmiştir.
State of the Art: Ar-Ge projesine konu olan ürün veya teknolojinin mevcut durumu olarak ifade edilebilir. TÜBİTAK TEYDEB Programlarına sunulan proje önerilerinde, bu bilginin verilmesi zorunludur.
TEKMER: KOSGEB’e bağlı olarak kurulan ve açık adı Teknoloji Merkezi olan fiziki ortamlardır. Çoğunlukla KOSGEB desteği alan girişimci veya start-up’ların kullanımına tahsis edilir. Günümüzdeki Kuluçka Merkezlerine benzer özellikleri vardır.
Teknik Danışman: Ar-Ge temelli projelere danışman sıfatıyla dahil olan ve proje konusuna ilişkin mesleki uzmanlığa sahip teknik kişileri tanımlamak için kullanılan terim.
Teknik Rapor: TÜBİTAK TEYDEB Projelerinde, proje süresince gerçekleştirilen kavram geliştirme, tasarım ve yazılım geliştirme, laboratuvar ve analiz çalışmaları, imalat ve montaj, devreye alma ve entegrasyon ile test ve doğrulama gibi teknolojik faaliyetler ile bu faaliyetlere ilişkin detayların beyan edildiği rapor türüdür. TÜBİTAK yönetmeliği gereği proje sahipleri her 6 ayda 1 defa mali rapor hazırlamak ve bunları sunmak zorundadır.
Teknogirişim: Teknoloji tabanlı ürün, sistem veya çıktı elde etmeye yönelik girişim faaliyetleri tanımlar. Ayrıca, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nezdinde yürütülen bir girişimci destek programının da adıdır.
Teknopark: Resmi adı Teknoloji Geliştirme Bölgesidir. Üniversitelere bağlı veya üniversite-özel sektör ortaklığında kurulan, esas amacı yüksek katma değerli yazılım ve yüksek teknoloji düzeyine sahip ürünlerin geliştirilmesi olan teknoloji bölgeleridir. Bu bölgelerde, Ar-Ge yapan veya yapma kapasitesine sahip şirketler, belirli kira ücretleri karşılığında ofis açar ve bir önceki satırda yer alan tanıma uygun olarak Ar-Ge faaliyetleri gerçekleştirip bunun karşılığında bazı muafiyetlere sahip olurlar. Hali hazırda ülkemizde 46’sı aktif olmak üzere 61 teknopark bulunmaktadır.
Teknoyatırım: Bilim Sanayi Teknoloji Bakanlığı nezdinde yürütülen ve resmi adı “Teknolojik Ürün Yatırım Destek Programı” olan bir hibe programıdır. Bu program kapsamında; Ar-Ge projesi tamamlayan, incelemeli patent sahibi olan veya teknopark bünyesinde proje geliştiren işletmeler, 10 Milyon TL’ye kadar hibe desteği alma hakkına sahip olabilmektedir.
TEYDEB: TÜBİTAK’a bağlı olarak faaliyet gösteren Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı’nın kısaltmasıdır. Ülkemizde en bilinen ve en çok talep gören 1507 ve 1501 kodlu Ar-Ge destek programları TEYDEB tarafından yürütülmektedir.
Transfer Ödemesi: TÜBİTAK TEYDEB programına sunulan ve destek kapsamına alınan proje önerisi sahibi işletmelere, teminat mektubu karşılığında projenin başlangıç aşamasında gerçekleştirilen para transferini ifade eder.
Teknoloji Olgunluk Seviyesi: İlk defa NASA tarafından literature kazandırılan ve Avrupa Birliği Horizon 2020 programı kapsamında sunulan proje önerilerinin ön değerlendirme süreçlerinde yoğun olarak kullanılan bir ölçüm yöntemidir. 0–9 arasında değişen seviyelerle projenin durumu (fikir aşamasında, ön prototip, ticari ürün vb) tespit edilir.
TTO: Açık adı Teknoloji Transfer Ofisidir. Kuruluş amacı; üniversitelerdeki akademik bilginin patent, lisanslama veya şirketleşme yoluyla ticarileştirilmesini sağlamak olan ancak ülkemizde daha çok akademisyenler ile sanayicilerin bir araya getirilmesini sağlamak üzere kurgulanmış olan ara yüzlerdir. Hali hazırda ülkemizde 34’ü TÜBİTAK destekli olan 186 adet Teknoloji Transfer Ofisi bulunmaktadır.
TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu’nın kısaltılmış adıdır. Hali hazırda girişimcilere, KOBİ’lere, Sanayicilere ve üniversitelere yönelik sunulan Ar-Ge destek programlarının neredeyse tamamı TÜBİTAK tarafından koordine edilmektedir.
Eksik / hatalı olduğunu düşündüğünüz kavramlar ve karşılıkları için bana yazın lütfen. Bu sayede sözlüğümüz gelişir, güncellenir ve büyür :)
Başar.
yazının orijinali: https://medium.com/@basarkaya/girişimciler-için-ar-ge-kavramları-sözlüğü-82cf0401e898#.3k9u1nwpb